Cały smutek Belgii

W 2022 r. artystą portretowanym na Malta Festival Poznań jest Luk Perceval – flamandzki reżyser, aktor, zdobywca wielu nagród, klasyk współczesnego teatru europejskiego, w latach 2019–2022 artysta rezydent gandawskiego NTGent. Zaprezentujemy jego monumentalne dzieło, czyli trylogię Cały smutek Belgii – trzy wyjątkowe w dorobku reżysera spektakle Czarny, Żółty, Czerwony, w których mierzy się on z historią swojego kraju. Tytuły poszczególnych części nawiązują do trzykolorowej flagi Belgii, a całość jest poruszającą, miejscami surrealistyczną opowieścią o państwie-paradoksie, będącym dzisiaj politycznym sercem Europy. Państwie bez narodu, wewnętrznie podzielonym, w którym tylko kilka procent mieszkańców określa się jako Belgowie/jki. Będzie to pierwsza na świecie prezentacja wszystkich trzech części trylogii razem, w ramach całodziennego wydarzenia teatralnego. W programie również nagrania oper i filmy dokumentalne Luka Percevala, spotkanie z twórcą i prowadzona przez niego sesja jogi.

Czarny: Kongo
Punktem wyjścia do pierwszej części trylogii Cały smutek Belgii były dzienniki i wykłady Afroamerykanina Williama Henry’ego Shepparda, który jako pierwszy cudzoziemiec dotarł w 1890 r. do stolicy królestwa Kuba położonego na terenie Konga. Sheppard miał wówczas około 20 lat i był misjonarzem Kościoła prezbiteriańskiego. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych głośno mówił o nadużyciach i terrorze stosowanym przez króla Belgów Leopolda II, który z Konga uczynił swoją prywatną własność. Udokumentował również wpływ kolonizacji na rozpad tradycyjnych wspólnot i zniszczenie afrykańskiej kultury. Za sformułowanie tych oskarżeń został postawiony przed kongijskim sądem. W spektaklu są przywołane dzienniki Shepparda, fragmenty wykładów, które wielebny wygłaszał, by zdobyć dofinansowanie na kolejny wyjazd do Konga, a także fragmenty innych tekstów, m.in. Jamesa Baldwina, Williama Shakespeare’a, Giordana Bruna, Josepha Conrada, Aimé Césaire’a.

Żółty: Rex
Druga część trylogii dotyczy czasów II wojny światowej i kolaboracji dużej części Flandrii z nazistami. Co sprawiło, że młodzi ludzie lat 30. XX w., marzący o nowym porządku świata, tak licznie dołączyli do ruchów nazistowskich? Spektakl powstał na podstawie sztuki pisarza i dramaturga Petera van Kraaija, opowiadającej o flamandzkiej rodzinie. Jej członkami są: Staf, członek Dietse Militia (Czarnych Brygad), i jego żona Marije; ich syn Jef, członek Legionu Flamandzkiego u boku armii niemieckiej na froncie wschodnim; ich córka Mie, członkini Dietse Meisjesscharen, oddziału dla dziewcząt Narodowo-Socjalistycznej Młodzieżowej Flandrii; Hubert (brat Stafa), który nie jest zaangażowany w kolaborację z Niemcami; oraz wuj Laurens, ksiądz i brat Marije. Ich głosy mieszają się z innymi, m.in. Channy, młodej Żydówki, Aloysiusa, również żołnierza na froncie wschodnim, Léona Degrelle, założyciela wpływowego faszystowskiego ruchu Rex i żołnierza Legionu Walońskiego na froncie wschodnim, członka SS, oraz Austriaka Otto Skorzenego – oficera niemieckich jednostek Waffen-SS, dowódcy spektakularnych operacji komandosów. Wielojęzyczny chór przywołujący ponure czasy lat 30. wspiera na żywo muzyka kompozytora i multiinstrumentalisty Sama Gysela.

Czerwony: Święta wojna
Trzecia część trylogii opowiada o zamachach terrorystycznych, do których doszło 22 marca 2016 r. na stacji metra Maalbeek w sercu Brukseli oraz na brukselskim lotnisku Zaventem. Zginęło w nich 35 osób, a 340 zostało rannych – terroryści użyli bomb z gwoździami, by ranić jak najwięcej ludzi. Sprawcami zamachów byli syryjscy bojownicy IS, powiązani z zamachami w Paryżu w 2015 r., mieszkańcy Brukseli. „Nasz kraj czeka ciężka próba” – powiedział ówczesny premier Belgii Charles Michel. Dlaczego większość bojowników IS zwerbowano w Brukseli? Czy Bruksela rzeczywiście jest „piekłem”, jak stwierdził były amerykański prezydent Donald Trump? Luk Perceval opowiada wciąż żywą w Belgii historię za pomocą świadectwa, m.in. zdezorientowanego ojca terrorysty i listów od Nour, dziewczyny, która z miłości wyjechała do Syrii i urodziła tam córkę. Zamiast rekonstruować fakty, tworzy studium przemocy, stawia pytania o to, co poprzedza atak terrorystyczny. Jakie narracje dominują w społecznym i medialnym obiegu? Co zrobić z dziećmi bojowników IS przetrzymywanymi w obozach w Syrii?

Harmonogram spektakli: 

12:00 – Czarny: Kongo

14:00 – przerwa: zupa jarzynowa

16:00 – Żółty: Rex

18:00 – przerwa: kawa i wafel

20:00 – Czerwony: Święta wojna

21:45 – zakończenie